AYRAN AYIRIR

Ayran içeceği yoğurt ve sudan oluşur. İçinde isteğe bağlı miktarda tuz da bulunur. Yoğurt ve su yayık denen küçük fıçılara konur. Sallana sallana ayran yapılır. Dipte de tereyağı kalır. Sütten olduğu gibi yoğurttan da yağ elde edilebilir. Yağı yoğurttan ayırdığı için, bu sıvıya “ayıran” anlamında “ayran” denmiştir. Adına ilk kez 11. Yüzyılda yazılmış olan Divan-u Lügat-it Türk’te rastlanmıştır.

Tatarlar, ayrana “katık” derler. Katık, “çilek” denen kova ile ölçülür.

TÜRK DİLİNİ MERAK EDENLERİN BİLMESİ GEREKENLER

Dil ile uğraşmak, uzmanlaşmak isteyenlerin işi güçtür. Söz konusu dil anadiliniz değilse önce o dili bir güzel öğreneceksiniz. Dilbilgisi kurallarını iyice sindirmiş olacaksınız. Sözcük dağarcığınız geniş olacak. Bunun için o dilde çok kitap okumalısınız. Anlam yönünden kendinizi geliştirmek için de, o dilin konuşulduğu ülkenin tarihini, dili konuşan toplumun geleneklerini, göreneklerini ve dilde büyük etkisi olan inançlarını iyi öğreneceksiniz. Sonrası diğer bilim alanlarında olduğu gibi bilimsel yayınları izlemeyi sürdürerek siz de araştırmalar yapacaksınız.

Peki söz konusu dil Türkçe ise bunlara neler eklenebilir?

Bir kere,Türkçe’nin tarih içinde kullanıldığı yazı şekillerini öğreneceksiniz. Bunlar neler?

Tamgalar: Orhun, Yenisey yazıtları başta olmak üzere Göktürk yazısı ve onun benzerleri

Soğtça (Soğdakça): Türklerin ipek yolunda sıklıkla kullandıkları dil ile bu dilin kendine özgü yazısı

Çince, hatta eski Çince: Türk dili ve tarihi üzerine zengin hazine barındıran dil ve onun kendine özgü yazısı

Arap harfleri ile Arapça ve Farsça: Osmanlılar zamanında bu harfler kullanıldığı için öğrenilmesi gerekiyor. Sonra bu iki dili de öğrenmek gerekli çünkü, Osmanlıca öyle bir dildi ki, Arapça kökenli sözcükler Arap dilinin kurallarına göre, Farsça kökenli sözcükler de Fars dilinin kurallarına göre yazılıyordu.

Kiril harfleri ve Rusça: Türk dilini kullanan geniş halk toplulukları Ruslarla olan tarih birlikleri dolayısıyla bu alfabeyi kullandılar hatta şimdi bile kullanmaya devam ediyorlar. Aynı nedenden dolayı da Rus dili, hatta diğer Slav dillerini bilmek gerekmektedir.

Yunan harfleri: Karamanlı Türkler bilgi dağarcığınızdan eksik kalmasın istiyorsanız, bu abeceyi de öğrenmelisiniz, zira onlar Yunan harfleri ile yazmıştır.

Bulgarca, Macarca hatta bu dillerin olabildiğince eskisi: Türk dilinin geçmişi ve evrimi hakkında önemli bilgiler barındırmaktadır.

İngilizce, Fransızca, Almanca: Bunlar da bilimsel yayınları yeterince izleyebilmek için gerekli.

Sonra bir dil üzerinde önemli etken olan inançlar bilinmeli. Bunun için de Türklerin tüm inançlarını bilmek gerekir:

Animizm, Şamanizm, Gök tanrı inancı, Zerdüştlük (Türkistan Türkleri), Budizm (Orta Asya coğrafyası, Moğolistan dahil), Brahmanizm (zaten bu dine ait ilk yazılar Uygur Türkçesi aracılığıyla çözülebilmiştir), Manihaizm (Uygurlar), hatta Mazdeizm (bu tartışmalı ama tartışabilmek için de bilmek gerekir), Musevilik (Hazar Türkleri, Karaimler) Hristiyanlık /Ortodoksluk (Gagavuzlar, Bulgarlar ve diğer bir çokları), Müslümanlık (Şiilik, Sünnilik, Alevilik ve pek çok tarikat)

Yani bir tür dinbilimci de olacaksınız çünkü bunlar zaten dünyadaki neredeyse tüm dinler.

Bu dilin kapsama alanındaki coğrafyanın tarih bilgisi de gerekli:

Kısaca Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika tarihi yani bir – iki ülkenin değil üç kıtanın tarihi.

Sonra tüm bu coğrafyaya yayılan dilin ürünleri bol bol okunmalı, dinlenmeli: masallardan, öykülerden tutun, ninnilere, manilere varıncaya kadar. Özellikle sözlü kültür ağırlıklı bir dil olduğu için, şarkılar, türküler, aşık atışmaları vb. çok önemli.

Dilin günümüzde devam eden yolculuğu ile ilgili iseniz:

Son yüzyıldaki özellikle ekonomik nedenli göçler ve onunla ilgili her şey yine size bakıyor: Başta Alamancılar, Avrupa’da yaşayan Türk işçi aileleri ve onların birkaç kuşak boyunca Türk diliyle olan ilişkileri, hatta Amerika’da beyin göçü nedeniyle bulunan Türkler ve onların dilleri ve benzeri konular. Yine geniş bir alan.

Uf ne çokmuş demeyin çünkü bitmedi.

Tüm bunlar daha M.S. 5- 6. Yüzyıldan itibaren elde bulunan kaynaklarla ilgili. Ya bundan öncesi? Türkler uzaydan gelmiştir demeyenlerdenseniz ve bu tarihten öncesini de merak ediyorsanız o zaman elinize hemen bir iğne alın çünkü kuyuyu onunla kazacaksınız.

Bugün antropoloji biliminin varmış olduğu yerde şunu biliyoruz: Tüm insanlar Afrika’dan çıktı ve göçlerle dünyaya yayıldı.

Göçlerle ilgili sorunumuz yok çünkü Türklerin tarihi aynı zamanda göçler tarihi. Peki Afrika’dan Asya’ya bu göçmenler hangi yolları izleyerek hangi aşamalardan geçerek geldiler?

Bunun için ilk yazılardan başlayarak tüm eski kaynakları tarayacaksınız ve arkeoloji çalışmalarını izleyeceksiniz. Ama bunun için size psikolojik destek gerekli. Neden?

Malum ilk yazı Sümerlilerde bulunmuş, devamında da Akatça, Hititçe, eski Mısır dili, eski Yunanca, Latince… diye giden dillerdeki yazıların arasında eski Türklerden pek çok izler var. Bu konuda hele bir leb… deyin, artık karşınıza ne çıkacağı belli olmaz. Tarihte Türkler ile sorun yaşamış kim varsa, tüm hınçlarını sizden almaya kalkacaklardır. Söylemedi demeyin.

Şunlar, duyacaklarınız hakkında (key words) anahtar sözcüklerdir: Güneş dil teorisi, Atatürk milliyetçiliği, Türk ırkçıları, ahtapot Osmanlı, barbar Türkler, çoban Türkler, çocuk dili, onomatope (duyduğu sesi çıkarma), Farsça kökenli, Arapça kökenli, Sanskritçe kökenli, Yunanca kökenli, bilimsel değil, batıl, münafık, putperest, zındık, cahiliye, dikkat et, başka işin yok mu…

Meraklılara sunulur.

Ve kolay gelsin!

YABANCI N

Çeşitli dillerde yabancı anlamı taşıyan sözcüklerde “n” sessizi bulunuyor:

Yaban, yabancı, ecnebi  (Türkçe)

Foreign, alien, strange, peregrine, outlandish (İngilizce)

Étranger, allogène, inconnu (Fransızca)

Ausländisch, extern, fremdländisch, wesensfremd, (Almanca)

чужой, посторонний, иностранный, иноземный (Rusça)

extraño; ajeno (İspanyolca)

estraneo, estraneo, straniero (İtalyanca)

ξένος, παράξενος (Yunanca)

vreemdeling, buitenlander, vreemdelinge, onbekende (Hollandaca)

nieznajomy (Polonyaca)

desconhecido, alienígena, desconhecida, estrangeira  (Portekizce)

främling (İsveççe)